خواب آلودگی؛عامل بزرگ تصادفات رانندگی

خواب آلودگی؛عامل بزرگ تصادفات رانندگی

مقدمه: 

خواب آلودگی ناشی از اختلال خواب شبانه که منجربه خستگی ، سردرد و کاهش سطح هوشیاری فرد می شود ، از بزرگترین عوامل ایجاد حوادث و تصادفات جاده ای است. پزشکان معتقدند دلایل بسیار متفاوتی برای خواب آلوده بودن فرد در طول روز وجود دارد ، مانند افسردگی ، چاقی ، بدخوابی وکم خوابی. افسردگی یکی از علل عمده خواب آلودگی در طی روز است. افراد افسرده ٣ برابر افراد عادی در طی روز خواب آلوده اند. افرادی که به علل مختلف مانند وزن زیاد و چاقی به خصوص در ناحیه گردن ، ناهنجاری های فک بالا و پایین ، بزرگی زبان و تنگی راه های هوایی درشبانه روز دارای خواب کافی نیستند ، در طول روز دچار خستگی ، سردرد ، بی حوصلگی و کاهش میزان هوشیاری می شوند که این حالت ها می تواند منجربه ایجاد اختلال در کارهای روزمره شخص شود و حوادث ناگواری را در پی داشته باشد که از عمده ترین آنها حوادث جاده ای است.

 مهمترین دلایل تصادفات در جاده ها ، سرعت زیاد ، سبقت و انحراف به چپ ، خستگی و خواب آلودگی رانندگان است. واژگونی خودروها نتیجه بی توجهی رانندگان به جلو که آن هم ناشی از خواب آلودگی یا مکالمه با تلفن همراه و گفت و گو با سایر سرنشینان است ، موجب بالا رفتن سرعت می شود و به دلیل اینکه اکثر رانندگان به جاده ها آشنایی کاملی ندارند ، ناگهان با پیچی مواجه شده که به دلیل کنترل نکردن خودرو ، با واژگونی و بروز سانحه رانندگی روبه رو می شوند.  

خواب آلودگی نشانه چیست ؟

بیشتر مردم در طول روز خمیازه می کشند و با خواب آلودگی درجنگند. ما در دنیایی زندگی می کنیم که در آن مردم برای پیش بردن برنامه زندگی ، مبارزه ای پایان ناپذیر را در پیش گرفته اند. در این میان چیزی باید فدا شود و برای بیشتر افراد این چیز ، خواب است. اگرچه به قیمت مالیدن چشم ها و چرت زدن در مواقع نامناسب باشد. برنامه خواب نامنظم نیز به اندازه کم خوابیدن در ایجاد خواب آلودگی موثر است. مسافرت طولانی ، کار شبانه نامنظم و شب زنده داری ، چرخه طبیعی خواب ، بیداری را برهم می زند. اشخاص زیادی سعی در به کارگرفتن مغز و بدن خود درهنگام خواب دارند. عوامل خواب تنها چیزهایی نیستند که باعث خواب آلودگی می شوند. هرویروس ، آلرژی یا بیماری می تواند در خواب اختلال ایجاد کند و شخص را به خواب آلودگی بکشاند. آنفلوانزا و سرما خوردگی از شایع ترین اینهاست. برخی از داروهایی که برای درمان این بیماری ها مصرف می شوند ، به خصوص داروهای ضد حساسیت ، خواب آلودگی به وجود می آورند. خواب آلودگی ازعوارض جانبی بسیاری از داروهاست.

عوامل خستگی:

۱- تغذیه نامناسب:

مدت کوتاهی بعد از خوردن غذای ناکافی و یا پرکالری ، احساس کسالت وخستگی پیش می آید.

۲- کم خونی:

کند بودن جریان خون و نرسیدن اکسیژن کافی به سلول های بدن ، شخص را دچار خستگی می کند.

۳- افسردگی:

افسردگی علاوه بر اینکه بر روی روان اثرات سو می گذارد ، باعث اختلالات فیزیولوژیکی بدن مانند خستگی و سردرد می شود.

۴- کافئین:

خوردن کافئین سبب هوشیاری و تمرکز می شود ، اما مصرف زیاد مواد غذایی کافئین دار باعث ایجاد خستگی می شود.

۵- دیابت:

باقی ماندن گلوکز در خون افراد دیابتی سبب تولید سروتونین می شود که ماده ای خواب آور است.

۶- بیماری های قلبی:

بیماری های قلبی در سنین بالا باعث ایجاد خستگی حتی در حین انجام دادن کارهای روزانه می شود.

۷- حساسیت های غذایی:

آلرژی به بعضی از مواد غذایی می تواند سبب خواب آلودگی و خستگی شود.

خوردن غذاهای دارای قند یا مواد تهیه شده از آرد مثل شیرینی ، نان و ماکارانی وغیره موجب افزایش قند خون می شود. این امر سبب می شود ، لوزالمعده مقدار زیادی انسولین ترشح کند که انسولین موجب می شود تریپتوفان موجود در خون (یک نوع اسید آمینه) که از اجزای سازنده پروتئین است ، وارد مغز کند. تریبتوفان در مغز ،‌ تبدیل به سروتوئین می شود که این ماده باعث خواب آلودگی می شود. پس قند مصرف شده به طورغیرمستقیم ، تولید مواد خواب آور در مغز را افزایش می دهد. برای غلبه بر خواب آلودگی و حفظ هوشیاری ، خوردن غذاهایی که قند خون را زیاد بالا نمی برند ، توصیه می شود. بسیاری از افراد با کاهش مصرف مواد قندی و نشاسته ای از ایجاد این حالت جلوگیری می کنند. زمانی که نیاز است هوشیار باشید و نمی خواهید احساس خواب آلودگی کنید ، غذاهایی مصرف کنید که قند خون را زیاد بالا نمی برند. مصرف انواع سبزیجات خام به صورت سالاد یا غذای تهیه شده از سبزیجات پخته شده ، گوشت قرمز ، ماهی و دانه های خوراکی مثل بادام ، بادام زمینی ، پسته و غیره ... ، باعث احساس خواب آلودگی نمی شود وشخص را سرحال و با نشاط نگه می دارد

درمان خواب آلودگی:

 اگر تمام مدت سعی در بیدار نگه داشتن خود و مبارزه با خواب آلودگی هستید ، موارد زیر را به کار بگیرید.

۱- به اندازه کافی بخوابید:

به احتمال زیاد به خواب بیشتری احتیاج دارید. ولی چقدر خواب کافی است ؟ مقدار خواب در افراد مختلف متفاوت است ، اما برای بیشتر افراد حدود ۸ ساعت در شبانه روز کافی است. اگر با دوری از خواب ، آنرا بی ارزش نشان دهیم ، کمبود خواب بر حالت بیداری غلبه می کند. اگر دچار کمبود خواب هستید ، با ۱ ساعت بیشتر خوابیدن در هرشب آن را جبران کنید. این جبران کمبود خواب ، ۱ یا ۲ شب طول می کشد.

۲- چرت بزنید:

چرت زدن راه خوبی برای جبران کم خوابی و رفع خواب آلودگی است. این چرت تا ۵۴ دقیقه در بعد از ظهر مناسب است. چرت زدن به خصوص در افراد گرفتار حمله خواب مفید است.

۳- فعالیت از خود نشان دهید:

اگر کار شما کم تحرک است ، بیشتر دچار خواب آلودگی می شوید. درعوض هیچکس در هنگام ورزش خواب آلوده نمی شود. فعال بودن ، راه رفتن و گفت و گو کردن از غلبه خواب آلودگی جلوگیری می کند.

۴- نور را زیاد کنید:

بر اساس یافته های جدید ، روشن تر کردن محل کار یا قدم زدن در آفتاب می تواند خواب آلودگی را از بین ببرد. نور ممکن است اثر تحریکی بر دستگاه اعصاب مرکزی داشته باشد و تولید ملاتونین(هورمونی که باعث خواب آلودگی می شود) را کاهش دهد.

۵- کاری انجام دهید:

دوش آب گرم ، نسیم خنک و هر چیز تحریک کننده ای می تواند خواب آلودگی را از شما دور کند.

۶- داروهایتان را کنترل کنید:

فهرستی از داروهایی را که اخیرا مصرف کرده اید (چه با تجویز پزشک وچه بدون نسخه) به پزشک خود نشان دهید ، شاید پزشک ، برخی از آنها را عامل خواب          آلودگی تشخیص دهد و عوض کند.                                                         

تکنیک های رفع خواب آلودگی:

در حالی که بیش از نیمی از جمعیت کره زمین از بی خوابی رنج می برند و برای یک ساعت خواب آرام و دلنشین به هرگونه داروی خوراکی و غیر خوراکی و جوشانده و دم کرده متوسل می شوند ، اشخاصی نیز پیدا می شوند که به علت خواب آلودگی ، زندگی اجتماعی شان مختل می شود و به ناچار موقعیت شغلی خود را ترک می کنند. خواب آلودگی در محیط کار بیشتر اوقات نتیجه خستگی ، بی خوابی های چند روزه و فعالیت کاری زیاد و بدون وقفه است که اغلب با استراحت کامل و خوابیدن در محیط آرام ، تاریک و بی سر و صدا رفع می شود.

۱- طب سوزنی:

تکنیک های تمدد اعصاب در این میان نقش فوق العاده ای دارند. یکی از روش های آرام سازی بدن ، تحریک محل ورود سوزن در طب سوزنی از طریق اعمال فشار مستقیم است که از خواب آلودگی جلوگیری می کند. از آنجا که خواب آلودگی هوشیاری فرد را نیز مختل می کند ، این روش تاثیر به سزایی در حفظ هوشیاری فرد در زمان انجام دادن کار خواهد داشت.

۲- ماساژ دادن نقاط حساس بدن:

در بدن مناطق حساسی وجود دارد که تحریک آنها باعث ایجاد آرامش در بدن می شود. ناحیه گیج گاه ، بالای دو ابرو ، نقطه بالای سر ، پشت گردن ، قسمت رویی مچ دست ، ناحیه پشت قوزک پا ، ناحیه بین انگشت شست پا و انگشت دوم ، فاصله میانی انگشت شست و اشاره دست ، ناحیه پشت زانو و پاشنه پا از جمله نقاط تحریک و آرام سازی بدن هستند که ماساژ دادن آنها باعث انعطاف پذیری ، رفع خستگی و کسالت شده و به بهبود خواب آلودگی کمک می کند. این روش علاوه بر اینکه باعث تمدد اعصاب در محیط کار می شود ، روش بسیار خوبی است که برای افزایش تمرکز و هوشیاری در کلاس درس به دانش آموزان پیشنهاد می شود.

۳- استفاده از روغن اکلیل کوهی و روغن چرب صندل سفید:

یک راه حل ساده و لذت بخش دیگر این است که از بعضی روغن ها استفاده کنید. وقتی دچار خواب آلودگی می شوید ، مثلا وقتی از سفر برمی گردید و احساس خستگی و خواب آلودگی دارید ، فورا با آب گرم حمام کنید و چند قطره روغن اکلیل کوهی و روغن چرب صندل سفید را به آب وان حمام اضافه کنید و پس از استحمام می توانید به کارهای روزانه خود برسید.

۴- استفاده از قهوه:

محققان با انجام دادن آزمایش های متعدد ، ضد خواب بودن قهوه را به اثبات رسانده اند. محققان با استفاده از سیستمی بانام Optalert که قادر به اندازه گیری میزان خواب آلودگی با تحت نظر گرفتن دوره سوسو زدن چشم و نسبت بزرگی پلک چشم در طی این دوره است ، موفق به اثبات این موضوع شدند. این سیستم به یک سری فریم اشعه از چشم توسط حسگرهایی در این فریم ها جذب می شود و این فرایند جذب نور با تغییر حالت چشم ، تغییر می کند و در این صورت کوچکترین خواب آلودگی به ثبت می رسد. داوطلبان شرکت در این آزمایش به دلیل فراوانی آمار تصادفات ناشی از خواب آلودگی هنگام رانندگی در سنین ١٨ تا ٢٩ سالگی در این رده سنی قرارداشتند. محققان به گروهی از این افراد داروی بی اثر و به گروهی دیگر کپسولی حاوی ٢٠٠ میلی گرم کافئین دادند و نتایج حاصل را مورد بررسی قراردادند.

نتایج نشان داد که افرادی که کافئین مصرف کرده بودند ، علاوه بر افزایش زمان هوشیاری و کاهش میزان خواب آلودگی ، چابکی بیشتری از خود نشان داده و عملکرد فیزیکی آنها به میزان ٣ ساعت بیشتر از گروه دیگر بهبود یافته بود. محققان هدف از انجام دادن این تحقیقات را اثبات تاثیر این ماده در کاهش میزان خواب آلودگی بیان کرده اند تا بتوان با افزایش مصرف این ماده به عنوان ماده ای ضد خواب به گونه ای از میزان آمار تلفات ناشی از تصادفات رانندگی در هنگام خواب آلودگی افراد کاست. با آزمایش های خاص می توان توانایی بیدار ماندن رانندگان را سنجید. براساس مطالعات انجام شده بیش از ٢٠ درصد تلفات جاده ای ناشی از خواب آلودگی رانندگان بوده و توان مقابله رانندگان در مقابله با خواب آلودگی (توانایی بیدارماندن) در بروز این حوادث موثر است. اختلالات خواب را می توان از شایعترین اختلالات بشری برشمرد. علایم اختلال خواب اغلب به دو صورت ، افزایش خواب آلودگی طی روز و بی خوابی در شب مشخص می شود. خواب آلودگی با تاثیر بر روی سطح هوشیاری ، سلامت جسمی و روحی فرد را به مخاطره می اندازد.

اختلالات خواب در رانندگی از دو جنبه مرگبار هستند : یکی اینکه راننده خواب است و این امر احتمال تصادف را بالا می برد و دیگر آنکه چون راننده خواب آلوده است ، ازهوشیاری لازم برخوردار نیست و توانایی عکس العمل به موقع را ندارد. رانندگانی که احتمال بالای خواب آلودگی دارند و همچنین افرادی که در تصادفات شدید مقصر شناخته می شوند وعلت فنی برای آنان وجود ندارد ، توصیه می شود به وسیله تست MWT مورد بررسی قرار گیرند. استفاده از روش MWT روش مناسبی برای سنجش خواب آلودگی رانندگان و توان مقابله آنها در برابر خواب آلودگی و توانایی بیدار ماندن رانندگان است. کلمه MWT مخفف Multiple Wake Test است. در این تست دوره هایی از بیدار ماندن برای بیمار به صورت علمی طراحی شده و از بیمار خواسته می شود در این مقاطع بیدار بماند و به این ترتیب توانایی فرد برای بیدار ماندن بررسی می شود. برخی افراد ممکن است خواب آلوده باشند ، اما توانایی بیدار ماندن داشته باشند. درمقابل کسانی هم هستند که در شمار افراد خواب آلوده به شمار نمی روند ، اما در مقابل حملات خواب ، توانایی مقاومت ندارند و زود به خواب می روند. چنین افرادی حتی ممکن است علایم خواب همچون بستن پلک ها را نداشته باشند ، اما از لحاظ عملکرد مغز آنها حالت های خواب را دارد.