انواع صندلی کودک؛ بایدها و نبایدها

مقدمه:

امروزه با توجه به گسترش جوامع شهری و افزایش نقش اتومبیل در سفرهای درون و برون­ شهری ، بحث ایمنی سرنشینان خودروها نیز بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته­ است. کودکان سرنشینان نحیف و آسیب پذیرتر خودروها هستند که برای محافظت از آنها باید تمهیدات ویژه ای اندیشید. یکی از وسایل محافظت از کودکان در برابر حوادث رانندگی صندلی­ ایمنی­ کودک است که نقش غیرقابل انکاری در حفاظت از کودکان برعهده دارد. در جوامع پیشرفته تحقیقات گسترده و دامنه داری درباره این وسیله صورت گرفته­ است؛ به­ گونه ای که در حال حاضر صندلی­ های ایمنی کودک را به سه گروه عمده صندلی نوزادان ، صندلی کودکان و صندلی حامی تقسیم­ بندی می کنند که هر یک انواع متفاوتی دارند و برای گروه­ های مختلف سنی و وزنی کودکان مورد استفاده قرار می­ گیرند.

انواع مختلف صندلی کودک نسبت به صندلی خودرو دارای پیچیدگی های خاصی است که دقت و توجه بیشتری را از زمان طراحی تا تولید و در نهایت توزیع طلب می کند ، زیرا علاوه بر جنبه ایمنی ، از نظر شکل ظاهری و راحتی نیز باید به­ گونه ای باشد که کودک کمتر در آن احساس خستگی کند.

انواع صندلی کودک:

همان­گونه که پیشتر گفته شد ، صندلی کودک دارای سه گروه اصلی به شرح زیر است :

۱- صندلی نوزاد (Infant Seat):

این صندلی برای کودکان کمتر از یک­ سال و یا وزن کمتر از ۹­ کیلوگرم استفاده می شود. از آنجا که این­ کودکان ستون فقراتی به شدت آسیب­ پذیر دارند ، برای دستیابی به ایمنی بیشتر و جلوگیری از حرکت ناگهانی در ناحیه ستون فقرات آنها ، صندلی نوزادان را به­ صورت رو به عقب در خودرو نصب می کنند.

    لازم به ذکر است بهترین زاویه پشتی این نوع صندلی ۴۵­ درجه است. همچنین گونه ای از این نوع صندلی قابل حمل است که در خارج از خودرو نیز می توان از آن استفاده کرد. بعضی از انواع این مدل صندلی برای نصب در خودرو پایه های مخصوصی دارند.

۲- صندلی کودک (Child Seat):

این نوع صندلی که خود دارای گروه­ های متفاوتی برحسب قد و یا وزن کودک است ، برای کودکان با سن بیش از یک­ سال و وزن بیشتر از ۹ کیلوگرم (تا حدود ۱۸ کیلو­گرم) مناسب است. طریقه نصب آن به­ صورت رو به جلو و یا رو به عقب با توجه به جثه و وزن کودک و گروهی که صندلی در آن قرار می­ گیرد ، متفاوت است.

۳- صندلی حامی (Booster Seat):

صندلی خودرو برای افراد بزرگسال طراحی شده است. از این رو برای اصلاح نحوه قرار گرفتن کمربند ایمنی روی بدن کودکانی که وزن آنها بیش از ۱۸ کیلو­گرم است و نیز تا زمانی که آنها بتوانند به راحتی روی صندلی خودرو بنشینند و در حالی که به پشتی صندلی تکیه داده­ اند ، پاهایشان از لبه صندلی خم شود و کمربند ایمنی از وسط شانه و قفسه سینه آنها عبور کند ، به نوع بسیار ساده تری از صندلی ایمنی کودک نیاز است که به آن صندلی حامی می گویند و تنها وظیفه آن اصلاح نحوه قرار گرفتن کمربند ایمنی خودرو روی بدن کودک است. این صندلی مدل­ های متفاوتی دارد.

باید به­ خاطر داشت که همواره بهترین محل استقرار کودکان تا ۱۲ سالگی با وزن ۲۷ کیلوگرم ، صندلی عقب خودروست؛ به­ خصوص زمانی که کیسه­ هوای خودرو در حالت فعال قرار دارد ، اما اگر قرار به استقرار صندلی ایمنی کودک در صندلی جلو خودروی مجهز به کیسه هواست باید به توصیه های تولید­ کننده خودرو در این خصوص توجه کرد.

تقاضا برای صندلی کودک:

در جوامع پیشرفته استفاده از صندلی کودک به عنوان یک اصل پذیرفته­ شده است؛ به­ طوری­ که در بعضی از کشورها استفاده از آن اجباری است. ولی متاسفانه در کشور ما کاربرد آن به دلایل مختلف عمومیت نیافته است. در بررسی علل استفاده نکردن از آن در بین خانواده های ایرانی نقش دو عامل بیش از سایر موارد مشهود است؛ به­ صورتی که حتی می توان گفت سایر موارد نیز از این دو عامل منشاء می گیرند و خود این عوامل نیز به نوعی با هم در تعامل هستند. این دو عامل عبارتند از :

۱- دلیل فرهنگی:

در کشور ما متاسفانه کمتر به مباحث ایمنی و فرهنگ رعایت آن پرداخته شده­ و به رغم سابقه نسبتا طولانی ورود خودرو به ایران ، هنوز فرهنگ استفاده صحیح و مناسب از آن در بین مردم رواج نیافته­ است و به­ همین دلیل فرهنگ و تمایل به استفاده از صندلی ایمنی­ کودک نیز در بین اکثر مردم وجود ندارد و این وسیله ایمنی کاملا مهجور مانده و هیچ­گونه کار فرهنگی نیز از سوی مقامات ذی­ربط برای ترویج استفاده از آن در کشور صورت نپذیرفته است؛ به­ طوری­ که بیشتر افراد جامعه نه تنها اطلاع کاملی از نحوه صحیح استفاده از آن ندارند بلکه انواع آن را نیز نمی­ شناسند و حتی گاه دیده می شود که افراد از این وسیله به صورت غیراستاندارد استفاده می کنند.

 این در حالی است که بنابر اظهارات مقامات مسؤول در صورت استفاده کامل و صحیح از وسایل ایمنی مخصوص سرنشینان خودرو ، تلفات و صدمات ناشی از تصادفات رانندگی به صورت قابل ملاحظه ای کاهش می یابد ، بنابراین انجام کار فرهنگی در سطح جامعه برای گسترش استفاده از صندلی کودک کاملا ضروری است.

۲- قیمت:

قیمت انواع صندلی ایمنی­ کودک در سطح جامعه نسبتا بالاست زیرا اولا این وسیله در داخل تولید نمی­ شود و ثانیا وارد­ کننده رسمی برای آن وجود ندارد و واردات آن با روش به­ اصطلاح مسافری (یا چمدانی) و گاه در تیراژهای بسیار کم توسط افراد صورت می گیرد. دلیل سومی که برای بالا بودن قیمت این محصول به نظر می رسد ، داشتن دیدی لوکس و تجملاتی به این وسیله است؛ به­ طوری که صندلی­ ایمنی­ کودک در اکثر فروشگاه های گران­ قیمت لوازم کودک وجود دارد و در مغازه های معمولی این صنف ، صندلی ایمنی­ کودک کمتر دیده می شود.

نکات ایمنی در استفاده از صندلی ایمنی­ کودک:

۱- اگر قصد خرید یک صندلی ایمنی را دارید ، دقت کنید صندلی مذکور متناسب با سن ، قد و جثه کودک باشد.

۲- اگر می خواهید از یک صندلی ایمنی دست دوم استفاده کنید ، به نکات زیر توجه داشته­ باشید :

• عمر صندلی نباید بیشتر از ۱۰سال (و یا ترجیحا ۵ سال) باشد.
• صندلی نباید تصادفات سنگینی را پشت سر گذاشته باشد.
• صندلی را از نظر ظاهری نیز کنترل کنید تا شکستگی یا پوسیدگی در آن وجود نداشته­ باشد.
• از سوابق استفاده از آن به­ طور کامل آگاه باشید (بهتر است صندلی را از یکی از بستگان و یا دوستان نزدیک خود تهیه کنید).

۳- مطالعه دفترچه­ راهنمای صندلی ایمنی­ کودک را فراموش نکنید زیرا هر تولید­ کننده ای در راهنمای محصول خود نکاتی را درج می­ کند که ممکن است در زمان نصب و یا استفاده از محصول برای شما و ایمنی کودک مهم باشد.

۴- اگر از صندلی هایی استفاده می کنید که قابل تغییر هستند و یا با اعمال تغییرات لازم می توانید آنها را برای گروه های مختلف سنی قابل­­ استفاده کنید ، حتما راهنمای استفاده از وسیله را که توسط سازنده تهیه شده­ است ، به­ دقت مطالعه کنید تا تغییرات را به­ نحو احسن انجام دهید. در ضمن دقت کنید که پس از انجام تغییرات ، کمربندهای ایمنی خودرو باعث آزار و اذیت کودک نشود.

۵- بهترین جا برای کودکان زیر ۱۲ سال ، صندلی عقب خودرو می باشد. صندلی جلوی خودرویی که کیسه­ هوای سرنشین آن فعال است ، به هیچ عنوان مکان مناسبی برای نوزادان نیست. به­ خصوص اگر صندلی ایمنی آنها در حالتی باشد که صورتشان رو به جلو قرار گیرد (نوزاد هم­ جهت با شما و در صندلی جلوی خودرو مستقر باشد).

۶- برای نوزادان و کودکان ریز­جثه ای که وزن آنها کمتر از ۹ کیلوگرم است ، حتما از صندلی مخصوص نوزادان استفاده کنید؛ زیرا این صندلی­ ها به دلیل نوع طراحی علاوه بر ایجاد آرامش بیشتر ، در هنگام تصادف نیز کمترین فشار ممکن را بر استخوان­ های نرم و غضروفی کودک وارد می کنند.

۷- کودکان سرهای سنگینی دارند که روی گردن­ های ضعیف و نحیف آنها قراردارد. ستون فقرات آنها نیز تنها توان حرکت حداکثر ۱ سانتی­متری را به صورت ناگهانی دارد و در صورتی که حرکت بیش از این مقدار باشد ، صدمات جبران ناپذیری به کودک وارد می شود. برای مقابله با هر حرکت ناگهانی باید صندلی کودکان حداقل تا یک­ سالگی به سمت عقب خودرو (خلاف جهت نشستن سایر سرنشینان) نصب شود.

۸- در صورت نصب صندلی رو به عقب ، چون کودک به صندلی تکیه داده­ است ، در ترمزهای ناگهانی ، ستون فقرات او کمترین حرکت ناگهانی و فشار را متحمل خواهد­ شد و بنابراین آسیب کمتری به کودک وارد می­ شود.

۹- بهترین زاویه پشتی صندلی ایمنی نوزاد ، در صورتی که صندلی اش رو به عقب نصب شود ، زاویه ۴۵ درجه با سطح افق است.

۱۰- اگر صندلی نوزاد دارای پایه ای برای نصب در خودرو می باشد ، حتما از آن استفاده کنید.

۱۱- اگر صندلی ایمنی نوزاد فاقد این پایه است ، برای دستیابی به زاویه ۴۵­ درجه پشتی باید از یک حوله یا پارچه لوله­ شده (یا هر وسیله ای که قابلیت جذب ضربه را داشته باشد) در زیر صندلی نوزاد استفاده کنید.

۱۲- صندلی­ های مخصوص نوزادان تا زمانی که قد آنها حدود ۶۹ سانتی­متر و وزنشان حدود ۹ کیلوگرم است برای استفاده مناسب هستند.

۱۳- اگر صندلی کودک دارای تجهیزات اضافی (از قبیل میز و غیره...) است ، دقت کنید این تجهیزات در مقابل صورت و گردن کودک قرار نگیرد.

۱۴- سر نوزاد باید حداقل ۳ سانتی­متر پایین تر از بالاترین نقطه صندلی قرار گیرد. اگر قد کودک بلند است اما هنوز به وزن ۹ کیلو­گرم نرسیده و یا کمتر از یک سال دارد ، از دیگرصندلی­ های مناسب قابل نصب به صورت رو به عقب ، استفاده کنید.

۱۵- اگر کودک کمتر از یک سال دارد ولی وزن او بیش از ۹ کیلوگرم است ، از صندلی­ هایی استفاده کنید که برای کودکان با وزن ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم مناسب هستند و در خودرو به­ صورت رو به عقب نصب می شوند.

۱۶- قسمت بالایی قفسه سینه (هم­ اندازه با زیر بغل و روی قفسه سینه) بهترین محل قرارگرفتن سگک­ های کمربند ایمنی است.

۱۷- صندلی­ هایی که فقط رو به عقب نصب می­ شوند معمولا برای کودکان تا ۹­ کیلو­گرم مناسب هستند. بعضی از صندلی­ ها علاوه بر نصب به­ صورت رو به عقب ، قابلیت نصب رو به جلو را هم دارند. این صندلی­ ها برای کودکان دارای وزن بین ۹ تا ۱۸ کیلو­گرم و سن بیش از یک­­ سال مناسب هستند. اگر از صندلی­ هایی استفاده می کنید که فقط رو به جلو نصب می شوند ، به یاد داشته باشید آنها فقط برای کودکان با وزن حدود ­۱۸ کیلوگرم (بعضی از آنها تا وزن ۱۸ کیلوگرم­) مناسب هستند.

۱۸- اگر از صندلی­ هایی استفاده می شود که قابلیت نصب به سمت عقب را ندارند ، علاوه بر این­که از استاندارد بودن محصول اطمینان حاصل می کنید ، مطمئن شوید صندلی کمربندهای مناسبی برای جذب فشار و جلوگیری از حرکت ناگهانی کودک را دارد.

۱۹- هرگاه صندلی کودک به نحوی در خودرو نصب شود که صورت او رو به جلو باشد دقت کنید وقتی برای ثابت­ کردن صندلی کودک بر روی صندلی خودرو از کمربند ایمنی استفاده می کنید ، به کودک فشار وارد نکند.

۲۰- معمولا برای تثبیت صندلی کودک در خودرو از کمربند ایمنی خودرو استفاده می شود ، اما سیستم دیگری شامل بند و قلاب نیز مورد استفاده قرار می­ گیرد. به­ این صورت که یک بند صندلی کودک را از قسمت پشتی به قلابی که روی تاقچه عقب خودرو (در خودروهای ون و یا استیشن روی کف خودرو ، پشت صندلی عقب) قرار دارد ، متصل می­ کند. شکل دیگری از این سیستم که از سال ۲۰۰۲ میلادی رواج بیشتری یافت ، قلابی دارد که بین کفی و پشتی صندلی عقب خودرو نصب می شود و به پیروی از آن صندلی نیز دارای بندهایی برای اتصال ایمن به قلاب است.

۲۱- کمربندهای ایمنی را تا حدی محکم کنید که فشاری بر بدن کودک وارد نکنند. چون در غیراین­ صورت علاوه بر این­که کودک احساس ناراحتی می کند ، هنگام بروز حوادث نیز احتمال ایجاد جراحات ناشی از فشار کمربندها بر بدن وی افزایش می یابد.

۲۲- دقت کنید صندلی ایمنی­ کودک کمربند­های ایمنی مناسبی داشته باشد. برای نوزادان کمربندهای ایمنی دارای ۵ نقطه اتکا ، بهترین گزینه است. به­ این صورت که با بستن کمربند T شکل لگن کودک و با بستن سایر کمربندها ناحیه شکم ، قفسه سینه و شانه های او ثابت می شود.

۲۳- اگر خودروی شما کیسه هوا دارد ، حتما موارد ایمنی توصیه شده از سوی کارخانه سازنده را در خصوص نصب صندلی ایمنی­ کودک مطالعه و رعایت کنید. در هر حال توجه داشته باشید که صندلی عقب خودرو ایمن ترین مکان برای کودکان است.

۲۴- صندلی ایمنی­ کودک نباید دارای لبه ای با شعاع کمتر از ۶ میلی­متر باشد.

۲۵- کمربندهای ایمنی باید از جنس نوارهای بافته شده بوده و تحمل وزن و فشارهای وارده را مطابق استاندارد داشته باشند. مواد تشکیل دهنده این نوارها می بایست از نوعی باشند که مسمومیت و حساسیت ایجاد نکنند (این نوارها می تواند با هر منسوج استانداردی ، پوشش داده شود) همچنین پهنای کمربندهای ایمنی نباید کمتر از ۳۸ میلی­متر باشد. 

۲۶- کمربند ایمنی فوقانی باید از روی شانه و قفسه سینه و کمربند ایمنی تحتانی از زیر شکم کودک عبور کند. هر دو این کمربندها می بایست در نقطه ای خارج از بدن کودک به­ یکدیگر برسند.

۲۷- اگر خودروی شما فاقد کمربند ایمنی است و یا کمربند ایمنی آن از نوع دو نقطه ای است (که فقط روی قفسه سینه و یا شکم قرار می گیرد) ، حتما از کمربند­های دارای سه نقطه اتکا (که روی شانه و قفسه سینه ثابت می شوند) استفاده کنید. این موضوع درباره صندلی عقب هم صدق می کند ولی در مورد این صندلی در موارد استثنا می توان ازکمربندهایی با دونقطه اتکا استفاده کرد (این موضوع هم تضمین­ کننده ایمنی خودتان است و هم ضامن سلامت کودکتان). 

۲۸- بر اساس تحقیقات ، کودکان پس از سه­ سالگی به دلیل استفاده نکردن والدین از تجهیزات ایمنی مناسب ، بیشترین صدمات را در تصادفات می بینند. لذا کودک می­ تواند در حالی که به پشتی صندلی خودرو تکیه داده ، پاهایش در لبه صندلی از ناحیه زانو خم شده و کمربند ایمنی خودرو از روی شانه و قفسه سینه او عبور کرده­ است و قسمت پایینی کمربند کاملا در قسمت زیرین شکم روی انتهای ران­ های او قرار دارد ، برای مسافت­ های طولانی بدون احساس خستگی با شما همراه باشد. با توجه به سن و قد و وزن او از صندلی ایمنی مناسب و استاندارد استفاده کنید.

۲۹- صندلی خودرو برای افراد بزرگسال و با توجه به قامت متوسط افراد جامعه طراحی شد­ه است. لذا این صندلی برای کودکان به هیچ­ وجه مناسب نیست. از زمانی که احساس کردید کودک به حدی از رشد رسیده­ است که می تواند روی صندلی خودرو بنشیند ، به نوع دیگری از صندلی نیاز دارید که تفاوت­ های حاصل از صندلی بزرگسالان و جثه کودکان را جبران کند؛ این نوع صندلی را به­ اصطلاح صندلی­ حامی می­ گویند. 

۳۰- صندلی­ های حامی فاقد پیچیدگی های نوع قبلی صندلی کودک هستند و تنها خاصیت آنها منطبق­ کردن کمربند خودرو با بدن کودک است.

۳۱- تا زمانی که کودک زیر ۸ سال دارد و یا قد او کمتر از ۱۴۴ سانتی­متر است (یعنی تا وقتی به­ راحتی روی صندلی خودرو بنشیند و کمربندهای ایمنی خودرو او را آزار ندهد) حتما از صندلی حامی استفاده کنید. 

۳۲- بعضی از صندلی­ های کودک حالت ترکیبی دارند ، یعنی هم به صورت صندلی خردسالان استفاده می شوند و هم به صورت صندلی حامی برای کودکان. اگر از این نوع صندلی ها استفاده می کنید ، نکات درج شده در کتابچه راهنما را به دقت مطالعه کنید تا در موقع لازم تغییرات مورد نظر را به صورت مطلوب انجام دهید. هنگام تغییر وضعیت کمربند ایمنی خودرو نیز دقت لازم را به­ کار ببندید زیرا کمربند ایمنی باید از وسط شانه عبور کند و در حالی­ که مماس بر قفسه سینه است به سمت پایین برود. در صورتی که پس از نشستن کودک روی صندلی حامی چنین اتفاقی نیفتاد ، تا زمانی که کمربند به­­­ طور مناسب روی بدن او قرار نگرفته است ، تغییرات لازم را ادامه دهید.

۳۳- کودکان در سنین ۳ تا ۴ سالگی بسیار پرتحرک هستند. لذا دقت کنید کودک در صندلی خود راحت باشد تا کمتر احساس خستگی و کلافگی کند ، همچنین مراقب باشید کمربند ایمنی خود را باز نکند و یا آن ­را در حالتی غیراستاندارد قرار ندهد. 

۳۴- اگر از صندلی های حامی دارای پشتی استفاده می کنید ، توجه داشته باشید پشتی آنها یا تا بالاتر از سر کودک ادامه داشته باشد و یا دارای پشت سری مناسبی باشد. به­ این صورت که بالاترین نقطه پشتی صندلی و یا پشت سری آن حداقل ۳ سانتی­متر بالاتر از سر کودک باشد.

۳۵- اگر خود صندلی حامی دارای کمربند ایمنی است ، توجه کنید این کمربندها فقط تا زمانی که وزن کودک حدود ۱۸ کیلوگرم است مناسب هستند. برای کودکانی با وزن بیش از ۱۸ کیلوگرم حتما از کمربند ایمنی خودرو استفاده کنید. 

۳۶- کمربندهای دارای دو نقطه اتکا ، ایمنی کمتری برای کودک ایجاد می کنند. به­ خصوص اگر فقط از ناحیه زیر شکم عبور کنند. در صورت استفاده از صندلی های حامی حتی المقدور از کمربندهای دارای سه نقطه اتکا استفاده کنید.

۳۷- اگر صندلی عقب خودروی شما فاقد کمربند ایمنی است و یا کمربند ایمنی آن استاندارد نیست ، در اولین فرصت یک کمربند ایمنی استاندارد با سه نقطه اتکا تهیه کنید. زیرا تا آن زمان کودک شما در اتومبیل از امنیت مناسبی بهره­‌ مند نیست. 

۳۸- از آنجا که صندلی حامی برای بهبود وضعیت کودک نسبت به کمربند ایمنی خودرو ، ارتفاع محل نشستن او را نسبت به کفی صندلی خودرو افزایش می دهد ، باعث می شود که او از پنجره خودرو مناظر بیرون را به­ راحتی نگاه کند و این موضوع نیز برای او جذاب است.

۳۹- بر طبق استاندارد شماره ۳۹۳۰ ایران ، هر نوع صندلی کودک باید دارای یک برچسب ثابت شامل اطلاعات زیر با حروف و اعداد خوانا ، باشد :

• - نام­ سازنده (و یا توزیع­ کننده رسمی)
• - نام و یا شماره مدل
• - تاریخ­ ساخت (شامل ماه و سال)
• - محل­ ساخت
• - جمله ای که مشخص می کند استفاده از سیستم در چه نوع خودروی موتوری و در کدام محل نشیمن آن توصیه­ شده­­ است
• - جمله "فقط برای کودکانی که وزنشان بین ........ و ........ کیلوگرم و قدشان ....... سانتی متر و یا کمتر است" ، استفاده شود
• - و سایر توصیه ها و نکات ایمنی که در این استاندارد در­باره آنها کاملا توضیح داده شده­ است 

۴۰- در مجموع باید گفت بهترین صندلی ایمنی­ کودک ، آن است که علاوه بر تامین ایمنی او (استاندارد بودن محصول) ، کودک در آن احساس راحتی کند و شما نیز با آرامش بیشتری بتوانید رانندگی کنید.